Tình cờ trong một buổi tập huấn kỹ thuật sản xuất rau an toàn tại thôn Tây An, xã Hòa Châu, qua trao đổi thảo luận các hộ dân nơi đây nói về cách để giống và trồng Hành hương có từ rất lâu tại địa phương. Ông Phùng Văn Mai, trưởng thôn Tây An chia sẻ “Hành hương được trồng từ rất lâu tại địa phương, trước đây mỗi hộ làm diện tích nhỏ để ăn, nhưng do nhu cầu thị trường và cây Hành hương có chất lượng thơm ngon, vị đặc trưng nên các hộ dân nơi đây trồng được 1,5ha với 20 hộ sản xuất. Hộ có diện tích ít nhất là 300m2 , nhiều nhất là 1000m2. Thời vụ tập trung chính là vụ Đông Xuân vì thời tiết thích hợp cho cây hành sinh trưởng và phát triển. Sau 3 tháng trồng sẽ cho thu hoạch. Để sản xuất 1 sào hành cần 50 kg hành giống, năng suất thu được 500kg hành củ thương phẩm, với giá bán thị trường là 50.000 đ/kg. Sau khi trừ chi phí thì không tính công lao động thì các hộ dân lãi được 20.000.000 đ/sào”. Với mức thu này thì cây Hành hương đem lại hiệu quả cao gấp nhiều lần lúa, đậu…
Trồng Hành hương áp quy trình đơn giản, về giống được người dân theo kinh nghiệm dân gian tự để giống, kinh nghiệm này được truyền từ người này sang người khác, người giỏi nhất về kinh nghiệm để giống và sản xuất là cụ Phùng Hoanh, năm nay đã 93 tuổi, những người làm Hành hương cũng học hỏi từ đó mà diện tích hành hương càng ngày càng mở rộng.
Hành hương sau trồng 3 tháng sẽ cho thu hoạch, nếu chỉ để bán thì cần phơi 1 – 2 nắng, nếu là để giống cho vụ sau thì củ hành thu về cắt lá, phơi 5 nắng, phân nhỏ từng kg bỏ vào túi lưới, để nơi rất thoáng mát thì chất lượng giống mới đạt. Nếu không phân nhỏ và để nơi ẩm thấp, có hơi tay thì củ hành sẽ xốp dần, hành sẽ bị mốc không có giống chuẩn để trồng. Ngoài ra, theo kinh nghiệm dân gian nếu nhà có ma chay thì củ hành giống sẽ hư, trong trường hợp này phải để hành nơi khác.
Kỹ thuật trồng Hành hương không quá khó, đất thích hợp cho trồng Hành hương là đất cát pha, thịt nhẹ. Nếu trồng trên đất sét nhiều thì hành bị thối. Khi trồng hành thì làm đất càng tơi xốp càng tốt để củ hành phát triển, lên luống 1,2m, bón lót cho một sào với lượng phân chuồng, phân hữu cơ hoai mục là 500 kg và bánh dầu với lượng 50 kg. Cây hành hoàn toàn không dùng phân hóa học, nếu dùng thì cây bị thối. Sau khi bón lót thì cấy hành ra luống với mật độ hàng cách hàng 20 cm, cây cách cây 10cm, mỗi hốc là một củ. Sau khi cấy sẽ dùng rơm rạ khô rải đều lên mặt luống để giữ ẩm, hành sẽ mọc đều và đẹp. Sau khi hành lên thì dùng cuốc xăm phá ván để tạo độ xốp, thông thoáng cho củ hành phát triển.
Với kinh nghiệm tự để giống và sản xuất Hành hương địa phương thôn Tây An xã Hòa Châu đã giúp duy trì, phát triển cây rau gia vị đặc trưng đem lại lợi thế về kinh tế cho người dân tại đây. Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều giống hành sản xuất và bán như hành tím cao sản năng suất cao, tuy nhiên về chất lượng thì Hành hương có mùi thơm rất đặc trưng, vị ngon, ngoài ra, theo kinh nghiệm dân gian thì củ Hành hương còn trị được bệnh cảm, dùng cho trẻ sơ sinh rất tốt.
Từ những lợi thế và giá trị từ củ hành đem lại như sự phát triển dựa vào các yếu tố hữu cơ, sản phẩm đặc trưng của địa phương và kinh nghiệm sản xuất lâu đời thì củ Hành hương tại Tây An, xã Hòa Châu cần có định hướng hỗ trợ nhân rộng và cần đưa các bước tiêu thụ để góp phần nâng cao giá trị hơn nữa, đó cũng là tâm tư nguyện vọng của bà con nơi đây./.