Hiện tượng cắn mổ nhau là rất phổ biến trong chăn nuôi gà, nhất là trong điều kiện nuôi tập trung với mật độ cao, nuôi công nghiệp, ảnh hưởng trực tiếp tới năng suất và hiệu quả kinh tế chăn nuôi.

Hiện tượng cắn mổ nhau thường gặp ở gà, do tập tính sinh hoạt của chúng. Thuật ngữ chuyên môn tiếng Anh gọi hiện tượng cắn mổ nhau ở gà là “cannibalism”.

Có thể gọi hiện tượng cắn mổ nhau ở gia cầm là hội chứng. Hiện tượng thường bắt đầu bằng việc mổ lông, mổ ngón chân, mổ mào, mổ đuôi và đặc biệt mổ hậu môn của nhau. Khi một con gà bị chảy máu, bị thương tích thì kích thích đồng loại tập trung vào việc mổ cắn vào vết thương và từ đây bùng nổ hiện tượng cắn mổ nhau ở cả đàn. Nếu không được phát hiện sớm và khống chế ngay từ đầu thì sau đó rất khó kiểm soát và người chăn nuôi phải trả giá đắt vì gà chậm lớn, tỷ lệ chết cao, phẩm chất thịt kém. mẫu mã gà xấu khó được thị trường chấp nhận.

1. Nguyên nhân

- Mật độ đàn lớn: Hiện tượng cắn mổ nhau thường xảy ra ở đàn có mật độ lớn, thực tế đã cho thấy mật độ nuôi càng lớn tỷ lệ cắn mổ nhau càng nhiều. Do chuồng nuôi và không gian chuồng chật chội, hạn chế tập quán bới tìm và làm tổ gây hiện tượng cắn mổ nhau;

- Nhiệt độ: Thời tiết hay nhiệt độ chuồng nuôi quá nóng làm cho gà càng bức bối và trở lên hung dữ hơn, về mùa hè nên nuôi gà với mật độ thưa hơn mùa đông;

- Ánh sáng: Ánh sáng rất cần thiết trong chuồng nuôi, tuy nhiên, ánh sáng quá mạnh và kéo dài sẽ làm gà căng thẳng hơn, kích thích hiện tượng cắn mổ nhau; Vì vậy cần đảm bảo chuồng nuôi thông thoáng và nhiệt độ thích hợp cho gà sinh trưởng, phát triển;

- Thức ăn và nước uống: Thiếu thức ăn và nước uống hay thiếu không gian của máng ăn và máng uống, trong tình trạng này gà phải đánh nhau để tranh giành thức ăn và nước uống, những con yếu dễ bị thương tích; Máu và vết thương là yếu tố kích thích hiện tượng cắn mổ nhau ở cả đàn;

- Khẩu phần mất cân bằng: Ðiển hình như khẩu phần có thể giàu năng lượng, thấp xơ, thiếu protein và thiếu một số chất dinh dưỡng khác như vitamin, chất khoáng, các nguyên tố vi lượng;

- Nuôi nhiều lứa cùng một đàn: Trộn lẫn gà có tuổi khác nhau hay có những đặc điểm ngoại hình khác nhau vào chung một đàn, những đặc điểm này kích thích “tính tò mò” của gà, dẫn đến gà mổ cắn nhau;

- Chuồng trại vệ sinh kém: không xử lý phần đệm lót chuồng phát sinh mùi hôi và các chất khí NH₃, H₂S… khiến gà khó chịu cũng dẫn đến cắn mổ;

- Vết thương: Trong đàn có những con dị tật hay thương tích, những con gà này vừa là nạn nhân vừa là nhân tố kích thích sự mổ cắn nhau;

- Gà có tính dữ: Không cắt mỏ cho gà.

- Ở chuồng gà đẻ, ổ đẻ sáng quá hoặc thiếu ổ đẻ cũng dễ gây cắn mổ nhau, gà mái đẻ rất thích mổ hậu môn đồng loại.

2. Biểu hiện

Biểu hiện của bệnh rất đặc trưng và có thể nhận biết bằng mắt thường. Hiện tượng xảy ra thường bắt đầu từ việc một số con gà trong đàn mổ lông nhau, rồi mổ ngón chân, mổ mào, mổ đuôi và đặc biệt mổ hậu môn của nhau, cắn xé, thậm chí là ăn thịt ở một số bộ phận như ngón chân, mào, đuôi hay hậu môn. Ðặc biệt, khi trong đàn có một con có vết thương bị chảy máu, thì cả đàn gà sẽ bị kích thích và chúng tập trung vào việc cắn mổ vết thương của con vật đó.

3. Khắc phục

- Trước hết là kiểm soát khẩu phần ăn, khẩu phần ăn phải đáp ứng đầy đủ nhu cầu dinh dưỡng theo với tuổi và giống;

- Bố trí không gian máng ăn, máng uống phải đầy đủ để gà được tiếp xúc đồng thời với thức ăn nước uống, giúp ngăn ngừa tranh giành trong đàn (do gà có tập tính cùng ăn, cùng uống một lần) nên có những con nhẹ cân hơn sẽ bị dẫm đạp và chúng thường là nạn nhân của hiện tượng cắn mổ nhau;

- Ðiều chỉnh lại ánh sáng, nhiệt độ và ẩm độ trong chuồng nuôi cho thích hợp;

- Gà bị hấp dẫn bởi máu và vết thương, do vậy cần nhanh chóng loại bỏ khỏi đàn những con bị thương, sau đó sử dụng thuốc Xanh methylen để bôi vào trên vết thương của gà;

- Giảm mật độ nuôi;

- Giữ chuồng nuôi và khu vực chăn nuôi thường xuyên sạch sẽ, khô ráo và thông thoáng; Vệ sinh, khử trùng chuồng trại thường xuyên, phun thêm vi sinh vào chất độn chuồng để xử lý khí độc và mùi hôi;

- Khi bùng nổ hiện tượng cắn mổ nhau có thể dùng thức ăn bột thay cho thức ăn viên để đàn gà giành nhiều thời gian cho việc lựa tìm các hạt thức ăn mà quên cắn mổ nhau;

- Trong chuồng gà mái đẻ bố trí đủ ổ đẻ, giữ cho các ổ hơi tối để hạn chế gà tìm mổ lỗ hậu môn. Nên làm các sào đậu cho gà, trên sào đậu gà khó mổ hậu môn của nhau hơn so với khi gà ở trên mặt đất.

- Cắt mỏ: Cắt mỏ là biện pháp phổ biến để ngăn ngừa hiện tượng cắn mổ nhau ở gà. Cắt mỏ cần được thực hiện bởi những kỹ thuật viên có tay nghề, nên dùng dao nhiệt để tránh chảy máu hoặc dùng máy cắt tự động. Gà nuôi thịt cắt mỏ lúc 7-10 ngày tuổi, gà hậu bị trứng cắt lúc 7-8 tuần hay 12-16 tuần. Chú ý chỉ cắt mỏ những hôm trời mát, mùa nóng chỉ nên làm vào buổi sáng sớm. Bổ sung vitamin K vào nước uống (20mg/lít) 2 ngày trước và 3 ngày sau khi cắt mỏ. Trong 4-7 ngày sau khi cắt mỏ, đảm bảo độ dày của lớp thức ăn trong máng tối thiểu là 5cm và không nên tiêm phòng hay gây những stress khác 1 tuần trước và sau khi cắt mỏ.

4. Phòng ngừa

- Người nuôi cần chú ý điều chỉnh mật độ nuôi phù hợp, đảm bảo chuồng trại phải thông thoáng, hạn chế ánh nắng trực tiếp chiếu vào trong chuồng quá lâu;

- Kiểm tra chất lượng thức ăn thường xuyên, đảm bảo cung cấp đủ dưỡng chất cho đàn gà, nhất là trong giai đoạn mọc lông, khi gà hậu bị đang thay lông và giai đoạn gà đẻ trứng cho năng suất cao;

- Bổ sung thêm rau xanh và cung cấp đầy đủ nước uống sạch sẽ cho đàn gà;

- Gà bị hấp dẫn bởi máu và vết thương, do vậy cần nhanh chóng loại bỏ khỏi đàn những con bị thương.

- Cắt mỏ để ngăn ngừa hiện tượng cắn mổ nhau ở gà./.